Мисол тҷ

Яке ҷашн кард шабу бода х(в)ард,
Сада номи он ҷашни фархунда кард.

Абурайҳони Берунӣ

Ҷашни Сада, амиро, расми кибор бошад,
Ин оини Каюмарсу Исфандиёр бошад.

Манучеҳрии Домғонӣ

Сада ҷашни мулуки номдор аст,
Зи Афридуну аз Ҷом ёдгор аст.

Унсури Балхӣ

Зи Ҳушанг монд он Сада ёдгор,
Паси ӯ чунон кард ҳар шаҳриёр.

Фирдавсӣ

…К-ӯро фурӯғе чунин ҳадя дод,
Ҳамин оташ он гоҳ қибла ниҳод.
Бигуфто фурӯғест ин эзидӣ,
Яке ҷашн кард он шабу бода хӯрд,
Сада номи ин ҷашни фархунда кард.
Ҷашни Сада, амиро расми кибор бошад,
Ин ойини Каюмарсу Исфандиёр бошад…
Аслаш зи нур бошад, фаръаш зи мор бошад,
Чун бингарӣ ба арзаш аз кӯҳсор бошад
Чу бингарӣ ба тӯлаш сарву чинор бошад…

Манучеҳрӣ

Омад зи сайри аҳрор шаби ҷашни Сада,
Шаби ҷашни Садаро ҳурмати бисёр бувад.
Барафрӯз оташи Бурзин, ки дар ин моҳ басе,
Озари Бурзин пайғамбари озор бувад.

Манучеҳрӣ

Сада омад, ки тарабро сару солор бувад,
Шодмониро з-ин пас ба(р) мо бор бувад.
Бар рухи ҷашни Сада гарчи зимистон дор баст,
Партави чеҳраи ӯ гуфт, ки ин ёр бувад…

Ибни Асир

Оташи ҷашни Сада оташи меҳри Ватан аст,
К-андарин мулк нахоҳад, ки шаби тор бувад.

Фирдавсӣ

Дар олам Ҳасанак ном ҷавоне буд. Шаҳр ба шаҳр мегашту деҳ ба деҳ. Рӯзе Ҳасанак ба шаҳре омад. Дар он ҷо мардум камбағалона зиндагонӣ мекарданд. Бисёриҳо аз гуруснагӣ мемурданд. Бисёре аз хонаҳо холӣ буд.
Ҳасанак ба кӯҳ рафта, ҳезум ҷамъ кард. Баъд ба шаҳр оварду фурӯхт. Боз ба кӯҳ рафту ҳезум ҷамъ карду оварда фурӯхт. Бори сеюм Ҳасанак ҳезум оварда фурӯхт ва пулашро шуморида дид, ки акнун ӯ метавонад гӯшту биринҷу сабзӣ харад. Рафт ба бозору ҳар чизе, ки барои палав лозим буд харид. Баъд Ҳасанак ба як ҳавлии холӣ даромаду дар тараддуди пухтупази палав шуд.
Подшоҳи мамлакат, ки мардумро дар ҳоли табоҳе дида, мехост бидонад, ки онҳо чӣ мегӯянду чӣ фикру зикре доранд, либоси фақирона пӯшида, кӯча ба кӯча мегашт. Бегоҳии он рӯзе, ки Ҳасанак аз кӯҳ ҳезум оварда фурӯхту гӯшту равғану пиёзу сабзӣ харида, дар тараддуди пухту паз шуда буд, подшоҳ аз он кӯча гузашта дид, ки аз мӯрие дуд мебарояд.
Ба ҳавлӣ наздик омад, ки бӯи палав ба машом мерасад. Подшоҳ ба ҳавлӣ даромада, як ҷавони танҳоеро дид.
— Эй ҷавон! — гуфт подшоҳ ба ӯ. — Ман мусофирам, намедонам имшаб дар куҷо хоб кунам. Маро ба кулбаи худ иҷозат намедиҳӣ?
— Марҳамат! Меҳмон шаванд! — гуфт ҷавон. Ӯ подшоҳро ба суфа шинонд, ба назди ӯ табақи палавро гузошт ва худаш рӯ ба рӯи вай нишаст.
Бо иштиҳо хӯрданду баъд подшоҳ, пурсид:
— Дар шаҳр мардум нони хӯрдани надоранд, тап-тап афтода мурда истодаанд, ту бо чӣ poҳe пул ёфта, харид карда палав пухтӣ?
— Эй амакҷон, — гуфт Ҳасанак, — магар нашунидаед, ки гуфтаанд: ангура хуру боғаша напурс.
Ҳасанак аз хӯрҷинаш дуторчаашро бароварду торҳояшро ҷур карда, навохту сароид.
Подшоҳ фикр кард: «Ин ҷавони хушхол кист? Ин ҷавон ба ҳунарманду савдогар монанд нест. Роҳзан аст ё дузд. Оре, роҳзан, дузд ё киссабур аст. Муқаррар мекунаму ба зиндон меандозам». Подшоҳ Ҳасанакро саволборон кард. Ҳасанак гуфт:
— Эй амакҷон! Ту мехоҳи донӣ, ки ман кистам? Ман на қосибаму на тоҷир, на дузду роҳзан. Ман як нафар инсони заҳматкаш. Саҳар кӯҳ рафтаму ҳезум овардаму фурӯхтаму ба пулаш гӯшту биринҷу сабзиву пиёз харид кардам.
Подшоҳ бовар накард ба Ҳасанак. Бо ҳамин фикр баромада рафту рӯзи дигар ба бозори ҳезум омада дид, ки дар ҳақиқат Ҳасанак ҳезум мефурушад.
Ҳамон лаҳза ба боргоҳаш баргашта, наздиконашро даъват карда, фармон дод, ки ҳезумфуруширо манъ кунанд. Чарчиҳо кӯча ба кӯчаву бозор ба бозор гашта, бонг заданд, ки:
— Подшоҳи мамлакат амр фармуданд, ки фурӯхтани ҳезум манъ аст. Ҳар ки аз фармони подшоҳамон cap бипечад, ба зиндон кашида мешавад.
Подшоҳ бегоҳии рӯзи дигар боз либос иваз карда, ба сӯи бошишгоши Ҳасанак paҳ пеш гирифт. Ин бор ҳам аз ҳавлии вайрона бӯи оши палав ба машомаш расиду аз он бӯи хуш ҳаловат бурда, ба ҳавлӣ дохил шуд.
Ҳасанак мехмонро боз ба ҳавли даъват карду ӯро боз зиёфат кард. Баъде, ки палавро хӯрданду сер шуданд, подшоҳ аз Ҳасанак пурсид:
— Эй ҷавон! Ба гӯши худ шунидам, ки подшоҳ, чарчӣ андохта, ҳезумфуруширо манъ кард. Гумон кардам, ки ту дигар ҳезум оварда, фурӯхта натавониставу музде ба даст наоварда, гуруснаву беҳол нишастаи.
— Лаънат ба подшоҳе, ки дар сараш чунин фикре омадааст! — хитоб кард Ҳасанак.
— Ман дар рӯи олам надидаам, ки ҳокиме ё подшоҳе ба фуқарои худ хариду фурӯхти чизеву молеро манъ карда бошад. Подшоҳ ҳезумфуруширо манъ карда бошад, ман алаф даравида, банд баста, оварда фурӯхтам, ки як палави нозанин шуд.
— Хайр, подшоҳ агар алаффурӯширо ҳам манъ кунад, чӣ кор мекунӣ?
— Чӣ кор мекунам? Саҳро пур аз буттаҳои ҷорӯбак, ҷорӯб мебандаму оварда мефурӯшам.
— Хайр, подшоҳ агар ҷорӯбфурӯширо манъ кунад чӣ? — боз пурсид подшоҳ.
— Он вақт боз ягон чизеро фикр мекунам, — гуфту Ҳасанак дутор навохту сароид.
Подшоҳ ранҷид ва худ ба худ гуфт: «Ман ба ин ҷавони худбовар нишон медиҳам!»
Рӯзи дигар подшоҳ ба ин ҳавлӣ чанде аз хизматгорони худро фиристода ба онҳо гуфт:
— Дар фалон ҷо, дар фалон ҳавлӣ як ҷавони мусофир зиндагӣ мекунад, рафта, пеш андохта, ба дасташ яроқ дода, ба қалъа посбон таин кунед, тамоми рӯз наҷунбида посбонӣ кунад.
Фармони подшоҳ иҷро шуд. Ҳасанак шоф дар миён то бегоҳ дар назди дарвозаи қалъаи подшоҳ посбон истод.
Подшоҳ бегоҳӣ дар дилаш хандида, ба сӯи бошишгоҳи Ҳасанак равон шуд.
Ҳасанак хурраму хушнуд палав мепухт.
Вай боз мусофирро ба сари дастархон даъват кард. Палав аз пештара ҳам хушмаззатар буд.
— Канӣ, гӯй, имрӯз харҷи ошро чӣ хел пайдо кардӣ? — пурсид подшоҳ.
— Одамони подшоҳ маро гирифта бурда, ба дастам шоф дода, посбони қалъа таъин карданд. Ба дастам шоф дода маҷбурам карданд, ки наҷунбида посбони кунам. Шофи додагиашонро фурӯхтаму шофи чӯбин харида ба ғилофаш андохта мондам. Пулаш аз хариди имрӯза ҳам зиёдатӣ кард.
Подшоҳ ҳайрон монда аз Ҳасанак пурсид:
— Агар, пагоҳ подшоҳ туро ба назди худ оваронда, ягон ҷинояткорро бо шоф зан гӯяд, чӣ кор мекунӣ дар ин бора фикр накардӣ?!
— Одам дар ҳар хусус бояд фикр кунад ва саргум назанад. Магар нашунидаед, ки бузургон гуфтаанд: «Мард бояд, ки ҳаросон нашавад, мушкиле нест, ки осон нашавад».
Подшоҳ рӯзи дигар фармон дод, ки Ҳасанакро ба қаср оранд. Ҳамчунин мардеро, ки ишкел дар пою даст буд, тела дода, низ пеши подшоҳ оварданд.
— Ин мард гуноҳи азим кардааст — гуфт подшоҳ — Мо ҳукми куш баровардем. Агар бо як шоф задан гарданашро аз тан ҷудо накунӣ, ҷаллодон сари худи туро аз танат ҷудо мекунанд.
— Хуб шудааст! — ҷавоб дод Ҳасанак. Ӯ шофро аз ғилоф бароварда, ба гардани гунаҳкор чунон зад, ки шофи чӯбӣ пора-пора шуда, ба чор тараф пош хӯрд.
— Эй подшоҳи олам, эй султони бокарам, — гуфт Ҳасанак , — дуруст гуфта будаанд, ки «агар одам бегуноҳ бошад, шофи ҷаллод чӯб мегардад». Ин мардак бегунох, будааст, шофи ман чӯб шуд.
Подшоҳ хандид. Ба кордонию зиракии Ҳасанак қоил шуд. Ӯ ҳар дуро ҷавоб дод. Ҳасанак пештара барин зиндагӣ карда гаштан гирифт. Бо меҳнат нони худро меёфту хушҳол буд.

Австралия материки нимҷазираи ҷанубист, ки ҳамчун қитъаи панҷум шуҳрат дорад. Тибқи мадорики таърихиву географӣ Австралияро сайёҳи маъруфи ҳолландӣ В. Янсзон соли 1606 кашф намудааст. Баъдан бо гузашти айём ва тақозои замон дар асрҳои XVII – XVIII баҳрнавардони ҳолландию англис Абел Тасман, Ҷеймс Кук, Макрос Флинлерс ва дигарон ба тадқиқи баъзе аз паҳлӯҳои он машғул шуданд. Масоҳати Австралия 7687 ҳаз. км² буда, аҳолиаш зиёда аз 25 млн. нафаррро ташкил медиҳад. Пойтахташ шаҳри Канберра мебошад. Забони давлатиаш англисист.

Дар таърихи якчандасраи Австралия анъаноти неке ҷорист, аммо шабеҳи англисҳо на дар Конститутсияи федеролӣ ва на дар қонунномаи музофотҳо озодии сухан ва матбуот кафолати пурра надорад. Тибқи ақоиди онҳо озодии сухан бо қонунҳои умумӣ беҳтар ҳифз карда мешавад. Дар Австралия оид ба матбуот ҳеҷ як қонуни вижае вуҷуд надорад ва фаъолияти васоити электронии ахбори умумро Қонуни федеролии Австралия “Оид ба Хадамоти пахши ахбор” ба низом медарорад. Бо вуҷуди ин ВАО — и Австралия инкишофи олиро соҳиб аст. Айни ҳол дар дохили мамлакат ҳудуди 520 газетаҳои гуногун рӯйи чоп меоянд. Теъдоди умумии чопи рӯзнома ва маҷаллаҳо зиёда аз 13 млн. нусхаро ташкил медиҳанд. Аммо тадриҷан номгӯи газетаҳои ҳаррӯза коҳиш ёфта истодаанд. Дар соли 1997 газетаҳои ҳаррӯзаи пойтахтро ҳамагӣ 3 ширкати табъу нашр дар мисоли “Ҷералд энд Уикли Таймс Лимтед” (Gerald and Uikly Times Limited), “Нюс Лимитед” (News Limited) ва “Ҷон Фейэрфак Груп ПТАЙ Лимитед” назорат мебурданд.

Бояд гуфт, ки танҳо дар соли 1996 ҳамагӣ 20 газетаи ҳаррӯза бо сабабҳои молиявӣ ва техникӣ баста шудааст. Дар айни замон ба истиснои шаҳрҳои Сидней ва Мелбурн дигар дар ҳама шаҳрҳо яктогӣ газетаҳои ҳаррӯза нашр мешаванду халос. Танҳо ин 2 шаҳр дутогӣ газетаи ҳаррӯза доранд.

Соли 2018 дар ҳудуди Австралия ҳамагӣ 2 рӯзнома чун нашрияи умумимиллӣ маҳсуб меёбанд. Дар тамоми қаламрави мамлакат ду рӯзномаи пойтахт — “Канберра таймс” ва “Уэст Остралиэн” аз назорати ширкатҳои дар боло зикрёфта пурра озоданд, чунки бо маблағгузории ҳукумат интишор меёбанд ва нозирашон низ маҳз ҳукумат маҳсуб мегардад. Қариб 70 фисади тиражи умумии рӯзномаҳои марказии Австралияро ширкати нозирии “Нюз Лимитед” назорат мекунад. Қариб 21 фисади ин рӯзномаҳоро соҳибкор Конрад Блэк (ки соҳиби саҳмияи чандин рӯзномаҳои Лондон, Байтулмуқаддас ва Канада аст) таҳти назорати худ гирифтааст. Дар нашри журналҳо бошад ширкати ”Матбуоти муттаҳидаи Австралия” нақши зиёдтар дорад.

Асоси фаъолияти воситаҳои ахбори оммаи Австралияро чун дигар мамолики муттарақии ҷаҳон рекламаи тиҷоратӣ ташкил мекунад. Қариб 65 фоизи даромади рӯзномаҳо аз нашри реклама буда, 35 фоизи боқимонда аз фурӯши онҳост.

Марбут ба ёдоварист, ки матбуоти Австралия баъзе вижагиҳои худро дорад. Тибқи таомул рӯзномаҳои Австралия дорои сафҳаҳои зиёданд. Масалан,  газетаи “Сидней морнинг гералд” аз 144 саҳифа ва “Эйч” аз 130 саҳифа иборат аст. Рӯзномаи “The Canberra Times” дорои 152 саҳифа буда бо тиражи 15 000 дар қолаби А2 нашр мегардад.

Нашрияи “The Canberra Times” нашрияи марказии пойтахт — шаҳри Канберра мебошад. Он соли 1926 аз ҷониби журналисти иқтисодчӣ Артур Шекспир таъсис ёфта баъд аз “The Federal Capital Pioneer” дуюмин рӯзнома маҳсуб меёбад. Моликони асосии рӯзномаи  “The Canberra Times” Артур Шекспир ва писаронаш Христофор ва Ҷеймс буданд. Соли 1960 Артур онро ба гурӯҳи “FireFox” фурӯхт, аммо ба шарте, ки рӯзнома сирф манфиатҳои пойтахтро ҳимоя намояду вазъи дохилии онро инъикос кунад. Соли 1973 аз ин гурӯҳ рӯзномаро ширкати табъунашрии “Publishing and Breadcasting Limited” харид. Нархи он ба муассис ва соҳиби он соҳибкори маъруфи австролиёӣ Керри Стокс ба андозаи 110 миллион доллари амрикоӣ афтод. Стокс ғайр аз ширкати табъунашрӣ бояз якчанд ширкатҳои истеҳсолӣ низ дошт ва яке аз тоҷирони муваффақ ба ҳисоб мерафт. Дӯстонаш ба Стокс тавсия медиҳанд, ки маҳз ӯ рӯзномаро харидорӣ намояд ва тавассути он дигар маводҳои истеҳсолии хешро тарғиб созад, чунки рӯзнома яке аз серхонандатарин нашрияҳо миёни матбуоти на танҳо пойтахт, ҳатто берун аз он низ маҳсуб меёфт. Ин пешниҳод ба Стокс писанд меафтад ва ӯ рӯзномаро харидорӣ мекунад. Мутаассифона, он умедҳоеро, ки ҷаноби Стокс қабл аз харидани рӯзнома дошт, барабас рафтанд. Стокс тӯли роҳбарӣ натанҳо манфиат надид, ҳатто ба ширкаташ зиён низ овард, бинобар ин рӯзномаро соли 1998 ба ширкати “Rural Press Limited” ба андозаи 160 миллион доллар бо тариқи музояда ба фурӯш гузошт. Ширкати “Rural Press Limited” бо буридани тендери музояда молики нави рӯзнома эълон гардид. 8-уми майи соли 2007 ширкати “Rural Press Limited” ва гурӯҳи табъунашрии “FireFox” муттаҳид шуда, ширкати наверо бо номи “FireFox Media Limited” таъсис доданд.

     31-уми майи соли 1997 ширкати “Publishing and Breadcasting Limited” тибқи супориши Стокс барои ба оламиён муаррифӣ намудани молу колои худ нахустин акси рӯзномаро дар саҳифаи интернет нашр намуд. Сипас, рӯзнома дар шабакаи умумиҷаҳонии интернет соҳиби саҳифаи расмии худ бо номи www.canberratimes.com.au гардид, ки минбаъд ҳар як шумораи он мустақиман дар саҳифа ҷой дода мешуд.

Собиқ сардабири рӯзнома журналисти иқтисодчӣ Питер Фрей январи соли 2009 бо хоҳиши худ тарки кор намуд ва ба ҳайси ҷонишини сардабир ба рӯзномаи “The Sydney Morning Gerald” ба кор гузашт. Бояд гуфт, ки шурӯъ аз соли 1993 то соли 1995 роҳбарии онро хонум Мишел Гратан бар ӯҳда дошт. Хонум Мишел дар таърихи матбуоти ҷаҳон нахустин бонуест, ки бонуфузтарин рӯзномаи пойтахтро роҳбарӣ намудааст. Айни ҳол сармуҳаррири рӯзнома яке аз журналистони муваффақи австролиёӣ Ҷекк Уотерферд аст.

Саҳми рӯзнома дар пешниҳоди иттилоои фаврӣ ва муҳиму саривақтӣ бениҳоят калон аст. Дар саҳифаҳои он ахбори сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва варзишӣ интишор мегарданд. Рӯзнома асосан аз 2 жанр хабар ва мусоҳиба иборат аст. Хабарҳои рӯзнома кӯтоҳ, муҳим ва фаврӣ буда инъикосгари вазъи дохилии кишвар ва ҷаҳон аст.

Бояд қайд кард, ки рӯзнома дорои сомонаи расмии худ дар шабакаи умумиҷаҳонии торнамост дар суроғаи www.canberratimes.com.au ва қариб ҳама хабарҳои дар рӯзнома чопшуда дар саҳифаи интернетӣ низ ҷой дода мешавад. Ҳамчунин, саҳифа дар шабакаҳои иҷтимоии “facebook”, “Telegram” ва “Тwitter” саҳифа дорад, ки дар он пайнавишт (ссылка)-и хабарҳо гузошта мешавад. Дар хабарҳо аксҳои мувофиқ ба муҳтаво, сабти овозӣ ё худ мусоҳиба, навор, инфографика, диаграмма ва дигар нишондиҳандаҳо вобаста ба мавқеъ гузошта мешавад. Муаллифони хабарҳо аслан кормандони худи нашрия мебошанд. Инчунин, баъзан хабарҳои марбут ба мақомоту идораҳои ҳукумативу ғайриҳукуматӣ аз сомонаҳои расмии онҳо бознашр мегарданд.

Бояд гуфт, ки сомонаи рӯзнома аз якчанд бахш, чун сиёсат, иқтисод, маориф, варзиш, Канберра, Австралия, минтақа ва ҷаҳон иборат аст. Ҳар як хабари гузошташуда мувофиқ ба бахш ва самт таҳти рубрикаҳои вижа интишор мегардад. Масалан, агар хабари нашршаванда ба вазъи пойтахт нигаронида шуда бошад, он дар зери рубрикаи “Канберра” нашр мешавад, ахбори иқтисодӣ – “Иқтисод”, сиёсӣ – “Сиёсат” ва монанд ба ҳамин.  Ҳамчунин дар нашрия рубрикаҳои “Австралия” ва “Австралияи Ҷанубӣ” мавҷуд аст, ки ҳар яке аз онҳо таҷассумгари ахбори вижа мебошанд. Гӯша ё худ рубрикаи “Канберра” аз фаъолияти якрӯзаи пойтахт маълумот медиҳад. Дар дохили рубрикаи “Канберра” зеррубрикаҳо, чун “сиёсат”, “маориф”, “тандурустӣ”, “фарҳанг”, “иқтисод”, “варзиш”, равобити хориҷӣ”, “сайёҳӣ” ва ғайраҳо мавҷуд аст. Ҳар як хабаре, ки дар доираи рубрикаи “Канберра” нашр мешавад, ҳатман вобста ба моҳият ва мӯҳтавои мавзӯъ яке аз ин зеррубрикаҳоро фаро мегирад.

Мавриди зикр аст, ки рӯзномаи “The Canberra Times” дар ҳар бахш шӯъбаи мухбирони худро дорад. Ҳамчунин, таҳлилгарон ва шореҳони бахшҳои умда низ ҳастанд. Давоми фаъолияти худ рӯзнома соҳиби як қатор дастоварду ҷоизаҳо шудааст. Тибқи иттилои дар дастдошта рӯзнома соли 2016 ҷоми озмуни “Серхонандатарин рӯзномаи сол” дар Австралияро гирифт.

“The Canberra Times” аз дигар рӯзномаҳо фарқ дорад. Нахуст, ин ки тарҳи он муосир аст ва ороиши ҳам саҳифа ва ҳам сомона мувофиқ ба шароити муосир тарҳрезӣ гардидааст. Вале яке аз камбудиҳои асосии сомонаи нашрия дар он аст, ки бойгонӣ надорад ва хабарҳо дурудароз нигоҳдорӣ намешаванд. Ҳамчунин баъзе аз аксҳо ба мавзӯъ мувофиқ нестанд. Дар байни хабар рекламаҳои тамоман гуногун гузошта шудааст ва хонанада гумон мекунад, ки ҳамин ҷо поёни хабар аст, вале баъд аз 5 ё 6 сатр идомаи хабар ҷойгир шудааст. Ҳаҷми реклмаҳо ниҳоят зиёданд ва баъзан онҳоро аз хабар фарқ кардан душвор мешавад.

         Дар саҳифаҳои рӯзномаи асосан хабари васеъ ва хроника дида мешавад. Ахбори рӯзнома ба якчанд бахшҳо тақсим мешавад: сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ, маориф ва варзиш. Дар рафти таҳқиқ аслан ман ба хабарҳои рӯзнома бештар рӯ овардаам ва моҳиятан чанде аз онҳоро низ таҳлил карда баромадам.

         Дар хабаре, ки рӯзи 8-уми ноябри соли 2018 дар сомонаи расмии рӯзнома бо номи “Хизматрасонии ёрии таъҷилӣ минбаъд талаботи ҳадди ақали ниёзмандонро мебарорад” чоп шуд, аслан дар бобати сари вақт ба аҳолии эҳтиёҷманд нарсонидани ёрии аввали тиббӣ ва дар вақташ ҳозир нашудани нақлиётҳои он сухан мегӯяд. Хабарнигори иқтисодии рӯзнома Финбар О′ Мейлон бо нашри ин хабар аз иқтисодиёти кишвар ҳарф мезанад ва қайд мекунад: “Шумораи мошинҳои ёрии таъҷилӣ дар кишвар бениҳоят бениҳоят каманд ва шумораи беморон бошад аз ҳад зиёд зиёд”[1]. Ҳамчунин ба гуфтаи ӯ баъзан беморон аз масофаҳои хеле дур тамос гирифта мошини ёрии таъҷилӣ даъват мекунанд, аммо бинобар сабаби дурии роҳ ва аксаран мавҷуд будани беморони наздиктар табибон сари вақт барои кӯмак ба маризони роҳи дур расида наметавонанд. Хушбахтона, ҳукумати Австралия ба ин дарди беморон даво ёфт ва дар якчанд нуқтаҳои кишвар намояндагиву филиалҳои “Беморхонаи ёрии таъҷилӣ”-ро кушод. Инчунин, барояшон якчанд адад мошинҳои наву замонавӣ низ ҳадя кард (шумораи дақиқи мошинҳо дар ягон ҷо оварда нашудааст).

Чунон ки аз моҳияти хабар бармеояд дар Австралия низ вазъи иқтисодӣ на он қадар хуб аст. Ҳамчунин, манбаъ менависад, ки шумораи бемориҳо хело зиёд асту бинобар ин теъдоди беморон рӯз то рӯз меафзояд. Ин ҳолат дар воқеъ ҳам боиси нигаронӣ буд ва инро дарк карда ҳукумати Австралия сари вақт тадбирҷӯӣ намуд. Дар робита ба вазъияти иқтисодӣ ва иҷтимоии сокинони пойтахт рӯзнома менависад.

• Дар соли 2019 дар Канберра арзиши манзили зист поён меравад (25.11.2018).
• Шурӯъ аз соли нав дар пойтахт андоз аз моликияти хусусӣ меафзояд (29.11.2018).
• Ширкатҳои хусусии Канберра ба бозори ҷаҳонӣ мераванд (12.09.2018).

Бояд қайд кард, ки сомонаи рӯзнома ба бахшҳои алоҳида тақсим мешавад. Онҳо маҷмӯан 15 бахшанд, чун сиёсат, иқтисод, фарҳанг, маориф, Австралия, Австралияи Ҷанубӣ, варзиш, ҷаҳон ва ғайраҳо.

Варзиш яке аз серхонандатарин бахшҳои рӯзнома аст. Чунки аслан ахбори варзишии рӯзнома дар интернет ҳам хонанадаи зиёд дораду (ҳатто то 5 000) ҳам “писанд — нравится”. Шарҳҳо низ хеле зиёд дида мешаванд. Дар ахбори варзишӣ бештар ба футбол ва боскетбол таваҷҷӯҳ зоҳир мегардад. Масалан, дар хабаре, ки зери рубрикаи варзиш санаи 29 – уми ноябри таҳти сарлавҳаи “Canberra Capitals guard” ғолиби WNBL — ро менависад” чоп шуд аз як ғолибияти дастаи баскетболбозони шаҳри Каберра дар озмуни умумиавстралиягии “WNBL” мужда медиҳад. Дар хабар гуфта мешавад, ки тими боскетболбозони Канберра боскетболбозони тими Маралл 1 – ро бо ҳисоби бузург 15-9 мағлуб намуда, ғолиби мусобиқа ва соҳиби шоҳҷоиза шуд. Дар такя ба сухангӯи даста Кримм Даттон муаллиф менависад, ки бо омдани Элчайзер Лоудер даста хеле пурқувват гашт ва акнун метавонад дар бозиҳои минтақавӣ ва ҳатто ҷаҳонӣ ширкат намояд. Қобили қайд аст агар бигӯем, ки Элчайзери 19 — сола дар оғози мавсими тирамоҳӣ бо дастаи Канберра пайваст. Ӯ пештар дар ҳайати Луин бозӣ мекард. Ин варзишгари ҷавон дар фаъолияти 3-солаи худ дар ҳайати тими Луин 2 маротиба соҳиби унвони беҳтарин нишонзан гардид. Луин низ яке аз дастаҳои пурқуввати Австралия дар намуди волейбол аст, ки якчанд маротиба соҳиби шоҳҷоиза гаштааст. Ҳамин буд, ки ӯ таваҷҷӯҳи роҳбарияти тими Камберра Пол Горрисро ба худ ҷалб намуд ва акнун ӯ яке аз бозингарони он аст. Қарордоди онҳо барои 5 сол баста шудааст. Аммо аз маоши бозингар чизе гуфта намешавад. Ҳамчунин аз нархи харида шуданаш низ.

Хабари дигар бо сарлавҳаи “Карли Вилсон дар мавсими нав вориди дастаи футболи Канберра шуд” рӯзи 18 – уми сентябри соли 2018 дар сомона чоп шуд. Хабари мазкур асосан ба яе аз риштаҳои варзиш – футбол тааллуқ дорад. Қабл аз оне, ки моҳияти хабарро таҳлил намоем нахуст ба сарлавҳа рӯшанӣ меандозем. Карлӣ Вилсон – сарояндаи машҳури австролиёӣ ва бозии футбол. Аммо ӯро бо футбол чӣ пайвандӣ бошад? Аслан муаммо низ дар ҳамин аст. Сароянда ва футбол. Вилсон солиёни зиёд аст, ки дар дастаи футболи Камберра ҳамчун сарояндаи он фаъолият дорад ва дар васфи ин даста сурудҳои зиёде низ хондааст. Ҳатто суруди расмии даста низ моли ӯст, аммо шурӯъ аз мавсими нави соли ҷорӣ Вилсон ба майдон омад, вале на ба ҳайси сароянда. Ӯ ҳамчун футболист дар ҳайати ин тим бозӣ мекунад. Дастаи Канберра бо ширкати ӯ бозии дидориро бо тими Сидней анҷом доду мутаассифона бо ҳисоби 4:3 шикаст хӯрд.

Хабари дигар, ки бо сарлавҳаи “Скотт ба мақоми сарвазирӣ рафтанист” рӯзи 4 – уми сентябри соли 2018 таҳти рубрикаи “Австралия” интишор ёфт, бевосита ба сиёсат рабт дорад. Скотт Моррисон – роҳбари ҳизби либералии Австралия бояд соҳиби маснади сарвазирӣ шавад. Ӯ дар робита ба ин ваъда додаст, ки «ҳама чизро дар қудратам барои пешгирӣ кардани овоздиҳӣ дар парлумон ҷиҳати ҷалби кӯдакону наврасон ба меҳнат ва ҷилавгирӣ аз вуруд ва табобати тиббӣ барои гурезаҳои Исландия ва Ноуро сарф хоҳанм кард”.

Ҷаноби Моррисон қайд намуд, ки ӯ ба раванди қонунгузорие, ки барои ҳалли мушкилоти пешазинтихоботӣ монеа шуда истодааст, омодагӣ мебинад,

Моррисон дар мусоҳиба бо намояндагони ВАО қайд кард, ки «Ман ҳар кореро, ки метавонам анҷом диҳам, иҷро мекунам. Ман ҳукуматдоронро бо истифода аз ҳар гуна воситае, ки дорам дастгирӣ мекунам, то ки мо қонунҳои ҳифзи сарҳадро вайрон накунем».               Ҳукумати Австралия барои субҳи рӯзи панҷшанбе даъват ба таблиғоти фаврӣ дод, аммо Стринглинг Грифф аз идораи марказии ҳизби ҳукмрон тасдиқ кард, ки ҳизбҳои хурд мавқеи худро тағйир намедиҳанд ва барои табобати бемориҳои гузаранда ба муҳоҷирон кӯмак мерасонанд.               Моррисон ҳамчунин изҳор намуд, ки «дар якҷоягӣ бо қонунгузории зидди шаффофияти ҳукуматӣ» ҳизбҳо байни худ бозӣ карда истодаанд ва мақомоти полис аз ин истифода бурда баъзан маълумотҳои рамзии ҷинояткоронро ба онҳо додааст”.               Роҳбари Иттиҳоди мухолифини Австралия Билл Кенен дар ҳошияи ин суханони Скотт Морисон гуфт: «Ман ҳамеша дар робита бо аҳволи ҳизбҳо фикри худро баён карда будам, ки мо бояд Австралияро нигоҳ дорем вақте ки ҳамаамон дар ин ҷо ҳастем”.

Санаи 9 – уми декабри соли 2018  хабарнигор Стив Эванс хабари матнӣ ва навориеро бо номи “Калонтарин мори Брун дар наздикии Маркази савдои “Canberra” дида шуд”, зери рубрикаи “Канберра” пахш намуд.

Дар хабар гуфта мешавад, ки мори Брун нимаи дуюми рӯз дар наздикии маркази савдои “Canberra” пайдо шудааст. Бино ба нақли шоҳидон роҳгузарон кӯшиш кардаанд, ки онро кушанд, вале намояндагони Боғи миллии Австралия ба ин монеа шуданд. Он ҳоло дар макони нисбатан амн дар як гӯшаи боғ нигоҳ дошта мешавад.

Шоҳидони ҳол мегӯянд, ки ин бори нахуст аст як мори марговар дар шаҳр дида шудааст. Дидани морҳо дар маҳаллаҳои аҳолинишин имкон дорад на дар шаҳр. “Canberra” яке аз бузургтарин марказҳои савдои шаҳри Канберра аст, ки миёни харидорони бо арзонии нарх ва баландии сифати моли худ ниҳоят маъруф аст.               Савдогар Айкер Карлсон мегӯяд, ки мори дар ҳақиқат калон дар дар ҳолати хобида беш аз якуним метр ҷойро банд мекард.                Мор аз ҷониби фурӯшандагони мағоза дар кӯчаи Бундан берун аз Маркази савдои “Canberra” мушоҳида шудаст. Онҳо дар аввал гумон кардаанд, ки мор мурда аст ва пас аз оне, ки яке аз харидорон оромона ба наздаш омада ҷунбиданашро мушоҳида кард, ҳама ҳайрон шуданд.               Харидор, ки худашро Тайлер муаррифӣ намуд, ба хабарнигорон гуфт: «Мо қабл аз ин дар шаҳр ягон хел мор намедидем. Онҳоро метавон дар маҳаллаҳои баландкӯҳ вохӯрд. Ин маротибаи аввал аст, бинобар ин мо фавран кормандони Боғи миллиро даъват кардем то барояш макони муайяне созанду ӯро барои тамошои мардум ба он ҷо баранд,» — мегӯяд Тайлер. «Мо бояд эҳтиёт намоем, чунки морҳо аслан барои ғизо, об ва паноҳгоҳ ба ҳамворӣ меоянд,» – мегӯяд масъули Боғи миллии Австралия Рафаэл Карлсон.

Ҳаминро метавон қайд кард, ки дар саҳифаҳои рӯзномаи “The Canberra Times” ва сомонаи расмии он дар Интернет ахбори зиёде мавҷуданд. Ҳар рӯз рӯзнома дар ҳаҷми то 2 000 000 калима хабари тозаро пешниҳоди хонандаи худ менамояд. Рӯзнома дар инъикоси вазъи дохилии кишвар пешқадамтарин маҳсуб ёфта, миёни дигар навъи ВАО чун як манбаи боэътимоди хабарҳои нав оид ба Австралия маъруфият дорад.

Об калонтарин захира дар рӯи Замин аст. Агар масоҳати тамоми кураи Замин 510 млн км² бошад, аз он 361 млн км² ё худ 70%-и қисми болоии заминро об дар бар мегирад. Об барои сайёраи Замин шакли такрорнашавандаро медиҳад ва бо ҳамин он аз дигар сайёраҳои системаи офтобӣ фарқ мекунад.  Пайдоиши ин муъҷизаи беҳамторо дар кураи Замин ҳар гуна тавсия мекунанд: ба ақидаи баъзе мутахассисон об дар натиҷаи таъсири нури Офтоб тавассути гузариши реаксияи химиявӣ ва ба ҳам пайвасташавии гидрогену оксиген пайдо шудааст ва ба ҳамин тарз ақидаҳо хело гуногуну диққатҷалбкунандаанд.  Ақидаи дигаре, ки аз тарафи бисёр олимони дунё дастгирӣ ёфтаасту ба мақсад наздик шуморида мешавад, пайдоиши обро аз пайдоиши худи сайёра вобастагӣ медонад. Яъне он аз қабати мантия дар зери гармии дохили Замин ҷудо шуда ба сатҳ баромадаасту аввалин уқёнусу баҳрҳоро ба вуҷуд овардааст. Пайдоиши об дар рӯйи Замин манбаи асосии пайдоиши ҳаёт маҳсуб меёбад.

Дар фалсафаи Юнони Қадим фаҳмишҳои хело амиқ доир ба об ва вобастагии он барои табиат ва ҳаёти одам вуҷуд дошт. Ҳамин хел олими бузурги Юнони Қадим, файласуф ва математик Фалес Милетский, ки дар асрҳои VI–VII пеш аз милод зиндагӣ мекард, чунин ақида дошт: “Об – ҳуқуқи асосӣ дар Замин дорад”.  Илми муосир, аз ҷумла, экология инро пурра исбот кард. Об – қисми асосии таркиби организми зинда ба шумор рафта, он дар ҳаёти организм нақши аввалиндараҷаро мебозад, аз ҷумлаи одам. Чихеле ки олимон қайд мекунанд, ҳаёт аввалин маротиба дар об пайдо шуда, баъдан ба хушкӣ паҳн шудааст ва ҳамин гуна ҳаёт бе об вуҷуд дошта наметавонад.

Об 70 дарсади баъдани одамро ташкил дода, дарбаргирандаи тамоми нӯшокӣ ва кислород, ҳифзкунандаи органҳои муҳим, нигоҳдорандаи ҳарорати бадан, ёрирасони табдилёбии ғизо ба энергияву  талаботи асосии организм ба ҳисоб рафта, тамоми чизҳои нодаркорро аз бадан берун намуда, функсияҳои муҳими  ҳаётиро дар кор мемонад. Набояд фаромӯш кард, ки об сарвати  бебаҳои ҳар як организми зинда буда, қисм – қисм ҷудо шудаасту ҳангоми пайвастшавӣ боз ба уқёнус, баҳр, дарёҳҳо ва чашмаҳо табдил меёбад. Таҳсин ба об, ки дар табиат тухм ба растанӣ, хушкӣ ба дарё, кӯл ва уқёнус, ҳаво ба хушкӣ, ғизонокии организами зинда ё умуман фаъолияти ҳаёт ба вуҷуд омадааст.

Ба дастрасӣ ва истифодаи васеъи об ҳоло ҳам олимон тадқиқоту кашфиётҳои ҷиддӣ мебаранд, вале бисёр паҳлуҳое ҳастанд, ки барои он инсоният даст наёфтааст. Ҳамин тавр қайд кардан мумкин аст, ки байни чанде аз сарватҳои нодири табиат об сарвати бебаҳотарин аст. Он дар таркиби худ сарватҳоти табиӣ ва химиявиро доро буда, бо ҳамин хусусияташ муҳофизаткунанда ва ҳаётбахш дар рӯи Замин номида мешавад. Дар муқоиса об хосиятҳои моеъи ғаркунанда дорад, вале олимон исбот карданд, об дорои сохтори мураккаб буда, молекулаҳои он хосияти ҷудонашавандагӣ доранд ва ҳамин тавр гуфтан мумкин аст, ки моеъеи об полимерист. Муносибатҳои байни молекулаҳои об бисёре аз хусусиятҳои ғайриоддии онро мефаҳмонад. Мисол: барои оби гарми ҷӯшомада зарур аст, ки энергияи бисёрро сарф намуд, то ин ки занҷирҳои полимерӣ шикаста шаванд. Дар табиат об дар ҳарорати ғайримуқаррарӣ оби ҷӯшон ва ё худ дар ҳарорати яхкунӣ қобилияти дар се ҳолати муқаррарӣ буданро дорост: моеъ, сахт ва буғ. Ба ғайр аз об дар сайёра ҷавҳаре нест, ки дар ин се ҳолати муқаррарӣ вуҷуд дошта бошад. Ин боиси он мегардад, ки об мутаносиби ниҳоии Замин ва ҳаёт дар сайёра аст, ки аз рӯи сайёра ҷудонашаванда буда, ҳамаи ҷузҳои он бо воҳиди ягона ва ба воситаи об омехта мешаванд. Лаҳзае тасаввур кунед: агар об намебуд Замин як нуқтаи ҷӯшони муқаррарӣ дошт, ки он ба 70 дараҷа мерасад ва дар ин ҳарорати баланд организми зинда қобилияти зиндагӣ қарданро намедошт.

Олимон солии 1960 дар Германия ҳангоми гузаронидани таҷрибаи лабораторӣ ба хулосае омаданд, ки дар таркиби об супермоллекулае мавҷуд аст, ки кластер ном дошта, қобилияти ба худ аз берун ҷамъ кардани иттилоотро дорад. Дар ҳамин самт дар Руссия олимони соҳаи биология Станислав Зенин, Павел Госков, Людмила Балотова ақида пешниҳод намудаанд. Олими ҷопонӣ Эмото Масаро дар зери микроскоп мушоҳида намуда, исбот намуд, ки  ин супермолекула аз табиат равшанӣ, фикрронӣ, мусиқӣ, дуо ва сухани оддиро мефаҳмад.  Яъне об дорои биокомпютер буда, барномаашро ба таври худкор (автоматӣ) ба ҳаракат медарорад.

Ба ақидаи уламои аҳли дин ва тандурустӣ об қобилияти табобаткунӣ дорад. Ин ақида дар байни мардум ҳам маъмулу машҳур аст, ки обро бо кадом мақсаде, ки истеъмол намоӣ ҳатман амалӣ мегардад.  Дар вақти истеъмоли об  доимо андешаи хуб кардан лозим аст. Ба ҳамин минвол олимон дар бораи об рӯз то рӯз чизҳои нав ба навро кашф намуда, барои мардум пешниҳод менамоянд, то мардум аз ин сарвати бебаҳои  табиат  бенасиб намонда онро ба таври бояду шояд истифода намоянд. Дар ин ҷо саволе ба миён меояд: дар кадом ҳолат об метавонад аз нигоҳи мавҷуда ҳарорати Заминро нигоҳ дорад?

Барои ҳаёт дар рӯи Замин хеле муҳим аст, ки об бисёр амалҳоро иҷро намояд, аз ҷумлаи иқтидори гармии баландро ба танзим дарорад. Иқтидори гармӣ ин андозаи гарминигоҳдории об буда, ҳаҷми он 1 дараҷаро ташкил медиҳад, ки ин ҳарорати миёнаи устувор дар сайёра мебошад. Дар робита ба фаслҳои сол терминали хеле баланди уқёнусҳо тағийр ёфта, ба хушкӣ таъсири хуб мерасонад.  Мисол: дар тобистон заминро аз гармшавии бисёр эмин нигоҳ дошта, дар зимистон гармии захирашударо бозпас медиҳад.

Ҳаҷми умумии гидросфера дар  тамоми ҷаҳон 1,4 млрд. км³–ро ташкил медиҳад, ки 95% — и он ба уқёнусҳо ва 3,5% ба обҳои сатҳи хушкӣ рост меоянд. Аз ин миқдор 2.5 %-ро обҳои ширин ташкил дода, захираи умумии он 35 млн. км³ – ро дар бар мегирад. Манбаи асосии таъмини эҳтиёҷи аҳолӣ оби дарёҳҳо буда, ҳаҷми солонаи ҷоришавии онҳо ба 4700 км³ баробар аст. 47,3% дарёҳо ба Америкаи Ҷанубӣ, 26,7% ба Осиё, 12% ба Америкаи Шимолӣ, 9,2% ба Африка, 3,7% ба Аврупо ва 1,1% ба ҳиссаи Австралия рост меояд.  Дар ҷаҳон зиёда аз 4000 обанбор мавҷуд буда, ҳаҷми оби онҳо ба 6,5 ҳазор км³ баробар аст, ки майдони умумии онҳо 400 000 км³ мебошад.

Инсоният қисми асосии обро барои кишоварзӣ ва саноату хоҷагии коммуналӣ истифода мебарад.  Ҳоло ҳар шаҳрванди мамлакатҳои мутараққӣ ба ҳисоби миёна дар як шабонарӯз аз 300 то 400 литр об сарф мекунад, ки дар баъзе давлатҳо ин нишондиҳанда то 1045 литр мерасад.  Тибқи ақидаи олимон барои тандурустии инсон дар як шабонарӯз 2 литр об кифоя мебошад. Ғайр аз миқдор, сифати об низ набояд аз нуқтаи назар дур бимонад, чунки аз 3/4 ҳиссаи бемориҳои гуногун ва 1/3 ҳиссаи ҳодисаҳои фавт вобаста ба манбаи оби ифлос аст. Ҳар сол зиёда аз 5 миллион нафар бо сабаби истеъмоли оби ифлос ба касалиҳои гуногун дучор шуда аз дунё мегузаранд.

Имрӯз норасоии оби тоза ҷомеъаи ҷаҳониро ба ташвиш андохтааст ва ин яке аз мушкилиҳои асосии инсоният ба ҳисоб меравад. Ҳоло дар қитаъаҳои Осиё зиёда аз 1млрд., Африқо 350 млн. ва Амрикои Лотинӣ зиёда аз 100 млн. нафар аз оби ошомиданӣ маҳруманд. Аз рӯи ҳисобот дар ҷаҳони муосир зиёда аз 1,5 миллиард нафар аз оби нӯшокӣ танқисӣ мекашанд.

Дар замони муосир об ҳамчун маҳсулоти содиротӣ ва воридотӣ ба ҳисоб меравад. Масалан, Нидерландия аз Норвегия, Сингапур аз Малайзия обро харидорӣ мекунанд. Инчунин, аз Антарктида ба Африка, аз Гренландия ба Африқо айсбергҳо оварда мешаванд.  Ғайр аз ин дар давлатҳои халиҷи Форс, соҳили баҳри Кариб, қисми ҷанубии ИМА, Ҷопон, Туркманистон ва ғайра оби баҳру уқёнусҳоро аз нав коркард намуда, истеъмол мекунанд. Дар ҷаҳон аз ҷиҳати коркарди оби баҳру уқёнусҳо Кувайт пешсаф аст.

Ҷумҳурии Тоҷикистон захираи калони обӣ дошта, дар ҳудуди он 947 дарёе, ки аз 10 км дарозии зиёд доранд, 1300 кӯл ва 9139 пирях ба ҳисоб гирифта шудааст.  Захираи оби Тоҷикистон ба 98,6 км³ баробар буда, аз ҷиҳати захираи об дар миқёси ИДМ ҷойи дуюмро ишғол менамояд. Дар кишвари мо асосан оби барфу пиряхӣ бештар ба назар мерасад, ки аз ҷиҳати биологӣ ин намуди об фаъол буда, растаниҳои бо ин об обёришаванда тезтар сабзида, чӯҷаҳое, ки бо ин об парвариш мешаванд, зудтар ба воя мерасанд. Манбаи асосии обҳои Тоҷикистон ин пиряхҳои баландқӯҳии он мебошанд, ки масоҳати 8476,2км² ё 6%-и тамоми қаламрави мамлакатро ташкил менамояд. Оби нӯшокӣ дар асри ҷадид ба мушкилоти умумиҷаҳонии инсоният табдил ёфтааст, ки яке аз сабабҳои асосии он рушди босуръати технологияи муосир  ва истифодаи нооқилонаи он аз тарафи фард мебошад.  Дар асри ХХ ҳаҷми партовҳои гази карбон (СО₂) ба атмосфера 6 млрд. тоннаро ташкил менамуд, ҳоло бошад он ба 27 млрд. тонна расидааст. Зиёдшавии гази карбон боиси ҳодисаи «эффекти парникӣ» ва тағийрёбии иқлиму якбора баланд рафтани ҳарорати ҳаво дар сайёра гардид. Дар вақти баланд шудани ҳарорати сайёра пиряхҳои чандинасраи арктикаю антарктида ва системаи баландакӯҳҳои материкӣ ба суръати баланд об шуда мераванд; дарёҳо то резишгоҳ нарасида бухор мешаванд; сатҳи оби баҳрҳо паст шуда, соҳили намакҳои такшиншудаи зери баҳр намудор мешавад; дар вақти ҳараткати ҳаво намак бо сиклонҳо якҷоя шуда, ба болои пиряхо мешинад, ки боиси ба суръати тез обшавии он мегардад.

Мантиқан хело дуруст аст, ки роҳбарони кишварҳои ҷаҳон  ва созмону ташкилотҳои бонуфузи байналмилалӣ ба мавзӯи об таваҷҷуҳи зиёд зоҳир мекунанд. Зеро масъалаҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва ҳифзи муҳити зист асоси рушди устуворро ташкил медиҳанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки узви ҷудонашавандаи ҷомеъаи ҷаҳонӣ ба ҳисоб меравад, тавонист аввалин маротиба дар масъалаи оби ошомиданӣ ба аҳолии сайёри Замин хабар диҳад.  Бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Ассамблеяи Генералии СММ соли 2003 –юмро «Соли байналмиллалии оби тоза» эълон намуда, моҳи сентябри соли 2003 дар шаҳри Душанбе аввалин Форуми байналмилалии оби тоза баргузор гардид, ки дар он ходимони давлатӣ, олимон ва дигар намояндагону ташкилотҳои гуногун аз 54 мамлакати муштаракулманофеъ иштирок намуданд.  Кишвари мо, ҳарчанд ки дар саргаҳи ташаккулёбии захираҳои оби тоза қарор доштаву соҳиби беш аз 60 фоизи захираи обҳои Осиёи Марказӣ аст, аз масъалаҳои ҷаҳонии танқисии оби тоза худро канор гирифта наметавонад. Зеро бо вуҷуди доштани сарчашамаҳои бузурги оби тоза, бо ин мушкилот рӯ ба рӯ ҳастем. Тайи солҳои охир масоҳати пиряхҳои Тоҷикистон, ки сарчашмаи муҳимми захираҳои оби минтақа мебошанд, аз андозаи сеяк  кам шудааст ва аз 13 ҳазор пирях қариб  як ҳазораш тамоман завол ёфтааст. Офатҳои табиии марбут ба об афзоиш ёфта истодаанд, ки тайи 5–6 соли охир шиддатнокии офатҳои табиӣ тақрибан 25 фоиз зиёд шудааст. Бо пешниҳоди башардӯстонаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар тӯли соҳистиқлолии кишвар, ки диққати ҷомеъаи ҷаҳониро бори дигар ба масоили об равона намуд, ду даҳсола 2005 – 2015 ҳамчун Даҳсолаи байналмилалии «Об барои ҳаёт» ва 2018 – 2028 таҳти унвони Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» аз ҷониби Созмони Миллали Муттаҳид ҳамаҷониба дастгирӣ ёфта, ҷонибдорӣ пайдо намуд, ки ин мақому манзалати Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳонӣ боз ҳам баландтар бардошт.

Рӯзи 28 – уми ноябри соли 2016 дар пойтахти Маҷористон шаҳри Бундупешт Саммити об ба кори худ шурӯъ кард, ки дар ин чорабинӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иштирок ва суханронӣ намуданд. Санаи 23 декабри соли 2016 дар Ассамблеяи Генералии СММ ҷаласаи 71- ум баргузор гардид, ки дар он Қатъномаи СММ оид ба эълони Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» барои солҳои 2018–2028 қабул гардид. 19 сентябри соли 2017 ҳангоми суханронӣ дар чорабинии баланд зери унвони «Дар роҳи татбиқи Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор, солҳои 2018–2028» Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин иброз намудаанд:  «Ба назари мо, ҳамкории самараноки фаромарзӣ метавонад ба мудирият ва истифодаи оқилонаву устувори захираҳои об мусоидат намуда, боиси коҳиши хатари хароҷоти беасос ва таъмини тавозун байни шаклу навъҳои гуногуни истифодаи захираҳои об шавад». Ҳангоми сафар ба Тоҷикистон Дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид Антониу Гутерриш аз кӯли Сарез дидан намуда, обҳои Тоҷикистонро неъмати бебаҳои Худованд хонд: «Зимни сафарҳои худ ман қиёс меорам. Масалан, зодгоҳи ман Португалия барои бунёди сарбандҳо маблағҳои ҳангуфт, миллионҳо мабалғ сарф намуд, аммо Худованд ба кишвари дилписанди Шумо сарбандҳои табиӣ ато кардааст, ин шаҳодати ҳикматест, ки Шумо мардуми назаркарда мебошем». Инчунин Антонио Гутерриш дар бораи нақши Пешвои миллат дар масъалаи об чунин иброз намуд: «Худ далели он, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ташаббуси Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» — ро манзур намуд, шаҳодат аз он медиҳад, ки то чӣ андоза роҳбарияти олии кишвар, Президенти муҳтарами Тоҷикистон ба мавзӯи ҷаҳонии об аҳамияти хоса зоҳир менамояд».

Моро мебояд дар хотир дошта бошем, ки муносибати оқилона бо об барои рушду нумуъ ва ободии Тоҷикистони азизамон ва инчунин дастрасии пурраи кишварҳои ҳамсоя ба оби тоза онро сарфа намоем. Баҳрии ободӣ ва шукуфоии ватанамон, баҳри дастгирии ҷомеаи ниёзманди ҷаҳонӣ аз пешниҳоди Пешвои миллати худ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳаматарафа бояд пуштибонӣ намоем. Оқилона истифода бурдани захираҳои оби ошомиданӣ ин ояндаи дурахшони насли инсон аст.

Барандаи 1.

Салом аз ҷониби мо ҷумла ёронро салом
Ҳар кӣ моро дӯст дорад дӯстдоронро салом
Ҳар кадоме пеш гӯяд, эй сарбозон зинда бош,
Бар калонон бандаему ҷумла ёронро салом

Салому дуруди моро бипазиред, омӯзгорон ва ҳозирини гиромӣ. Ҷамъ омадани яко яки мову шумо дар саҳна бе сабаб нест. Мо имрӯз ҷамъ омадем, то рӯи саиду фархунда – 23 солагии «Рӯзи артиши миллӣ» — ро ҷашн гирем.

Парчами миллӣ бароварда шавад.

3. Ай ҳамватанон зи хоб бедор шавед В-аз мастии кибру ноз хушёр шавед.

5. Хонандагон ба саҳна даъват карда шаванд.

7.

Ватан обу хоку ҳавоям туӣ
Ватан чун шиору ливоям туӣ
Чу модар бузургу азизу қарин
Ватан ҳарфи поки садоям туӣ

9. Шеъри ҳифзи Ватан (Суруди садоқат) дар иҷрои хонандагон.

11. Шеъри Ватан дар иҷрои +

13. Хидмат ба Ватан ин яке аз нишонаҳои муҳаббат ба ватан аст, аммо на ҳар кас ба ватани худ содиқона хидмат мекунад, нафароне ҳастанд хиёнат ба Ватан мекунанду боре намеандешанд, ки Ватанро бояд содиқона дӯст дошт. Хидмат ба Ватану халқ қарзи ҳар як фарзанди вафодори миллат аст.
16.

Зинда бодо миллати маҳбуби ман
Халқи меҳан дар вуҷудам, ҷони ман
Бо ту ҳастам сарбаланду бе ту ҳеҷ
Дар само бошӣ ҳамеша эй Ватан

18. Далери кун, ки майдон аз далер аст

Агар рӯбоҳ далер афтад шер аст.

Ҳар як фард ва ҳар як шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо сарбозаш фахр мекунад, барои он ки ҳар кас ҳам сарбоз шуда наметавонад. Ба сарбоз 3 чизи аз ҳама муқаддасро бовар карда вазифадор мекунанд.

1) Ватанро аз бегонагон муҳофизат намудан.

2) Модари азизу меҳрубонро посбонӣ намудан.

3) Дар ҷахон сулҳро пойдор намудан.

20. Ба қонуни ҳақиқат месароям то забон дорам,

Ба зидди душманон мебароям то ки ҷон дорам.

Ватан дорад чунин конун ки бой фахрхо дорад,

Ҳаме гӯяд, ки қонуни ягона дар ҷахон дорад.

22.

Шукӯҳу шаҳри мо аз ту дигар шуд,
Фили хомӯши мо аз ту дигар шуд.
Фишори абри ғусса рафт бар бод,
Ба шоми чеҳраи гулҳо саҳар шуд.

26. Ватан обод гардад чун ба роҳаш, Вафодорӣ ба ному нанг бошем.

27. Суруди навбати дар иҷрои +

28. Бо ҳамин барномаи имрӯзаамонро, ки бахшида ба 23-солагии «Рӯзи Артиши Миллӣ» буд ҳусни анҷом мебахшем, бори дигар ҳамаи шумоёнро ба «Рӯзи Артиши Миллӣ» табрику муборакбод мегӯем. Бигзор сулҳу субот сарзамини моро ҳукмфармо бошад.

Барандаи 2 2.

Эй дӯстони меҳрубон меҳроварон хуш омадед,
Иззатшиносу қадрдон соҳибдилон хуш омадед.
Шодем аз дидори дӯст аз лутфу аз гуфтори дӯст,
Дар маҳфили гулбоғи дӯст ай гулрухон хуш омадед.

23-юми феврал тибқи қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи рӯзҳои ид ҳамчун рӯзи таъсисёбии қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба иди расмӣ-давлатӣ табдил ёфтааст ва ҳар сол ҷашн гирифта мешавад.

4. Аз ғафлуту аз нифоқ дурӣ ҷӯед,

Дар ҳифзи Ватан ба ҳамдигар ёр шавед.

6. Суруди миллӣ садо дода шавад.

8. Тоҷикистони азизам, гулшани зебои ман,

Меҳри ту бошад ҳамеша дар дилу маъвои ман

Сар ба саҷда мегузорам ман ба номат эй Ватан

Аз барои ҳифзи ҳар як буттаю хорат Ватан.

10. Чихеле, ки ба мо маълум аст бузургии ҳар як давлат ба ҳастии армия (сарбози Ватан) яъне артиш хос аст ва артиши миллии худро дорост. Вазифаи ҳар як сарбоз марзҳои худ ва сарҳадашро посбонӣ намудан аст.

12.

Ватан олами бегазандам туӣ
Ватан риштаву тору бандам туӣ
Ватан кишвари дилписандам туӣ
Ватан тоҷу тахти баландам туӣ

14. Маълумотҳо дар бораи Артиши миллӣ бо забонхои тоҷики, рӯсӣ ва англисӣ марҳамат.

15.

Мабодо дурудам зи ҳарфат ҷудо
Навову сурудам зи ҳарфат ҷудо
Ватан аз ту гирад забон ибтидо
Нигоҳу вуҷудам ба ишқат фидо

17. Рақси якка дар иҷрои + .

19. Шеър дар иҷрои + .

Давоме зи насли каёнат манам,
Зи бози Рустами тавонат манам.
Зи Сомонтабори нишонат манам.
Ватан, эй Ватан, эй Ватан

21. Саҳначаи навбатӣ дар иҷрои хонандагон.

23. Ватан чӣ гуна калимаи гуворост, сода, дилнишин ва равон, ҷаҳон-ҷаҳон маънӣ дар он нуҳуфта аст. Болу пари инсон, сарфарозиву сарбаландии инсон, бахту иқбол ва умеду орзуи инсон аст. Ватан — лаби хандон, дидаи гирён, қуввати ҷон, имону виҷдони инсон аст.

24. Шеъри Ватан дар иҷрои +  марҳамат.

25. Биёед эй азизон ҷамъ бошем

Барои якдигар чун шамъ бошем.

27. Парчами миллӣ дароварда шавад. Суруд дар иҷрои +

Маълум аст, ки тамоми махлуқоти олам, ашёи ҳастӣ номи худро дорад, ки инро гузаштагони донишмандони мо ба иҷро расонидаанд. Аксари номҳои мондашуда мувофиқи хислату хусусият, атвору хулқу одати волидон ва ё сурату шаклу шамоили зодашудагон гузошта мешаванд. Ба муҳити ҷуғрофӣ, олами набототу ҳайвонот низ ба ҳамин васила ном гузоштаанд.
Мо дар ҳаёти худ бо номҳои гуногуни бисёр аҷоиб дучор мешавем, ки аксари онҳо ба ашхоси соҳибном муносиб-зебанда буда, аққалияти онҳо номуносиб-нозеб ва баъзеи онҳоро ҳатто вирди забон гирифтан ҳам нораво мебошад.
Одамоне ҳастанд, ки моҳҳо, солҳо барои фарзандону наберагони ояндаи худ номҳои хуби пурмазмунро ҷустуҷӯ карда, китобҳо, луғатҳои нодирро варақ мезананд. Ё ки ба одамони донишманд, марду занҳои калонсоли табарруки гарму сарди зиндагиро дида рӯбарӯ шуда , маслиҳатҳо мепурсанд. Баъд аз он якчандто номҳои ёфтаашон якеро бо ризоияти бобову модаркалон ва ё худи заану шавҳар интихоб намуда, бо орзую умед ба кӯдак мегузоранду мегӯянд, ки исмаш ба ҷисмаш муносиб бошад.
Шахсони бемасъулият номҳои хуберо ҳам вайрон карда, гоҳо нопурра ба забон мегиранд. Ва ҳатто худро гунаҳкор ҳам мекунанд. Чунончӣ дар байни мардум Раҳмон ва Раҳим ҳаст, ки инро дар асл бобоёни мо аз ояти «Бисмиллоҳи раҳмонир раҳйим»-и Қуръони карим гирифтаанд, мазмунаш: «ба номи Худованди бахшояндаи меҳрубон» гуфтан аст. Яъне бояд ин номҳо Абдурраҳмон ва Абдурраҳим бошанд, ки маънояш «бандаи Худованди бахшоянда», «бандаи Худованди меҳрубон» аст.
Бо пайванди «дин» низ номҳое ҳастанд, ки баъзе аз одамон онро ихтисор мекунанд. Мисли: Шамсиддин (офтоби дин), Нуриддин (нури дин), Ҷалолиддин (соҳибдараҷа, соҳибмартабаи дин), Ҳилолиддин (моҳи нави дин), Низомиддин (боинтизом, соҳибмартабаи дин), Фатҳиддин (фотеҳ-кушояндаи дин) ва ғайраҳо.
Номҳои занона ҳам аз қадимулайём ва ҳанӯз аз замони Зардушти Озар мавҷудият дошт. Вале пас аз истилои арабу қабули дини Ислом дар асри VII-VIII ҳам авҷу ривоҷ ёфта, равшантар гардид.
Дар гузашта, ки мардуми мо мухлииси толибилмон, ашхоси мутабаррик буданд, ба уламо муроҷиат мекарданд. Онон, ки донандаю хонандаи Қуръони маҷид буданд, ин шакли асомиро аз сураи «Нисо» ҳамчун пасванди муқаддас ба мардум пешниҳод мекарданд ва онҳо то кунун аз он истифода мебаранд. Чунончӣ Қамбарнисо. Ин ном дар асл номи парранда буда, дар айни ҳол номи ғуломи босидқу вафои ҳазрати Алӣ (домод ва амакзодаи Муҳаммад паёмбар), яъне Қамбар мебошад, бо иловаи «нисо» онро ба номи занона гардонидаанд. Дар фарде гуфта шудааст:

Қадри зар заргар бидонад,
Қадри Қамбарро Алӣ.

Номи Меҳринисо-офтоби занҳо, Шамсинисо-низ офтоби занҳо мебошад. Наҷминисо-ситораи занҳо, Нуринисо-нури занҳо, Субҳинисо-субҳи сапедадами занҳо, Файзинисо-серию пурӣ, файзбахши зиндагӣ ва ғайраҳо.
Аз дигар забонҳо ҳам мардуми мо номҳои гуногунро аз рӯи дӯстӣ, хешутаборӣ ва ё парастиш ба ин ва ё он миллат интихоб кардаанд. Масалан, аз забони русию аврупоӣ якчанд номҳо гузаштаанд: Александр, Маруся, Ясмина, Флора ва ғайраҳо.
Рӯзҳое мешуданд, ки бо рафиқони рус шиносоӣ пайдо кунеду исматонро пурсанд, агар Карим гӯед, «как по русский звучит»- мегуфтанду бо ҳамин сабаби аҳмақона Карим-Коля, Ислом-Иван, Аскар-Александр, Шодӣ-Шурик, Собир-Сергей, Зӯҳро-Зоя, Фотима-Фая, Муяссар-Мая, Гулнор-Гуля мешуд. Магар номи кас тарҷума мешавад ва ё ҳар кас оё дутоӣ ном дорад?! Ҳазор афсӯс, ки умрҳо чу барқу бод бекор гузаштаанд.
Бояд хуб донем, ки ном ҳам вубол аст! Чуноне, ки ниёгони азизи мо гуфтаанд, рӯзе, ки ба гӯши кӯдак азон гуфта, ба ӯ ном мегузоранд, мӯҳри илоҳӣ пахш мегардад. Барои ҳамин, ҳам бояд ба фарзанд номи хуберо гузошт, то ки хислату одобаш низ мисли номаш зебо бошад.

Буд набуд, ду бузича буд, яке сиёҳу дигаре сафед. Бузичаҳо дар ду канори ҷӯй мечариданд…
Эй ҷӯра, ба ин тараф гузар якҷоя бозӣ мекунем! -гуфт рӯзе бузичаи сиёҳ ба сафед.
Не,ту худат ба ин тараф биё! -гуфт бузичаи сафед.
Хуб, ман ба назди ту мегузарам, гуфт бузичаи сиёҳ.
Не ман назди ту меравам! -гуфт бузичаи сафед.
Ҳар ду дар як вақт давида-давида ба рӯйи пул баромаданду дар миёнаҷои он рӯ ба рӯ шуданд. Азбаски пул борик буд, онҳо аз паҳлӯи якдигар гузашта, натавонистанд.
Ту каме ақиб гард, ман гузарам! -гуфт бузичаи сиёҳ.
Не, ту ақиб рав! — якравӣ кард бузичаи сафед.
Ҳеҷ кадоме аз онҳо намехост, ки ақиб гардад. Ҳар ду дар қаҳр шуда, ба ду пои ақиб нимхез шуданд. Онҳо гурсогурс калла ба калла зада ба ҷанг даромаданд. Он қадар калла ба калла заданд, ки ҳар ду ба ҷӯй ғалтиданд.
Ҷӯй чуқур буду обаш зуд ҳаракат мекард. Бузичаҳо дар оби сард хунук хурда, бо азоб ба канори ҷӯй баромаданд. Ҳар ду аз хунуки дарақ-дарақ меларзиданд.
Айби ту шуд! -гуфт бузичаи сафед.
Не, айби ту шуд! -якравӣ кард бузичаи сиёҳ.
Ҳар ду хеле баҳс карданд ва ба чунин хулоса омаданд:
-Дигар якравию ҷанг намекунем! -эълон карданд бузичаҳо.

Тоҷикистони софу беғубор. Дар зери осмони он фазои оромӣ, сулҳу амонӣ, ободии диёр, роҳҳои ҳамвору зебо, барафрозии корхонаву нерӯгоҳҳо ба назар мерасад, ки ҳамаи ин шарофати Истиқлолият ва Асосгузори сулҳу Ваҳдат – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.
Мо ҷавонон, бояд фахр кунем, ки зодаи ин сарзаминем ва насли миллати дорои фарҳангу таърихи қадима ҳастем. Он дастовардҳое, ки имрӯз насиби мо гаштаанд, бояд дар оянда дучанд гардонида боз рушду камол ёбанд ва ин масъулият ба зиммаи мо гузошта шудааст. Бо муваффақият дар ҳаёт татбиқ шудани он танҳо дар ҳамон сурат амалӣ мегардад, ки агар мо пайрави пешвои миллат ва пешбарандаи ҷамъият бошем, гуфтаҳои он касро ҳамчун дастури зиндагонии худ қабул карда, тамоми қуввату маҳорати худро барои пешрафти кишварамон равона созем.
Беҳуда нест, ки Президенти ватанамон дар яке аз баромадҳои худ таъкид намуданд: ” Ҷавонон, ки ҳафтод дар сади аҳолии ҷумҳурианд, нерӯи такондиҳанда ва пешбарандаи ҳаёти ҷамъият буда, ҳама чиз вобаста ба он аст, ки аз ин нерӯи азим чӣ тавр истифода бурда мешавад. Ин нерӯ метавонад ҳам созанда бошад ва ҳам сӯзанда”.
Барои дар оянда созанда будан, талаботи замонаро саривақт эҳсос кардан, манфиати миллату амнияти давлати соҳибистиқлоли худро ҳимоя ва сиёсати пешгирифтаи Пешвои миллатро дастгирӣ намудан чӣ бояд кард?
Ба фикри мо, пеш аз ҳама дар раванди ҳаёти худ бояд расму оинҳо ва арзишҳои миллии худро риоя намоем. Одобу рафтори ба миллати тоҷик хосро гум накунем. Ҳамзамон ҳангоми зисту зиндагонии худ бояд қонуну қоидаҳои танзиму анъана ва ҷашну маросимҳоро набояд вайрон кард. Ин иқдом фақат барои нафъи мо равона шуда имконият медиҳад, ки маблағи худро сарфакорона истифода барем.
Ғайр аз ин, ҳар яки мо, ҷавонон, бояд дарк кунем, ки ҳангоми барпо намудани оила шумораи фарзандонро бо назардошти вазъияти иҷтимоии худ ба нақша гирем. Талаботи моддӣ ва маънавии онҳоро пурра қонеъ карда тавонем. Фақат дар ҳамин маврид фарзандони солим ва соҳибмаълумоту ботарбия ба воя расонидан мумкин аст.
Муносибат ба сиёсати давлат низ яке аз масъалаҳои муҳими ҳаёти ояндаи мо мебошад. Барои он, ки пайрави сиёсати давлат ва роҳбари он бошем, мо бояд пайваста аз сиёсати дохилӣ ва берунии кишвар огоҳ бошем, маърифатнокии сиёсии худро ҳамеша сайқал диҳем.
Албатта, тарзи дурусти зиндагониро пеш гирифта аз сиёсат бохабар будан, бидуни соҳиби ягон касб шудан маънои томи худро гум мекунад. Аз ҳамин сабаб яке аз вазифаҳои муҳимтарини мо- ин ягон ихтисосро интихоб намуда дар ин соҳа сайқал додани донишу малакаҳои худ мебошад. Ин масъалаи бисёр ҷиддӣ аст, чунки аз интихоби дурусти касб зиндагии ояндаи мо, муайян намудани мавқеи худ дар ҷомеа ва пешрафти он вобаста мебошад.
Дар айни замон ҷаҳонро чунин муҳит фаро гирифтааст, ки ҳар як фард ғайр аз ихтисоси худ бояд боз асосҳои ҳуқуқии бозаргонӣ ва соҳибкориро донад. Танҳо дар ҳамин маврид дастовардҳои беназирро орзу кардан мумкин аст.
Қайд кардан зарур аст, ки ба ғайр аз кушишу ғайрат ва донишу малака барои аъзои фаъоли ҷамъияти муосир шудан боз ҳаракат, нотарсӣ, боварии комил ба ояндаи дурахшон лозим аст, ки ҳамаи ин хислатҳо барои ҷавонон хос аст.
Аз ҳамин сабаб ояндаи миллат ва кишвари азизамон дар дасти мо мебошад. Бинобарон мо, ҷавонон, бояд пайрави ҳамешагии Пешвои миллатамон дар роҳи бунёдкории Тоҷикистон бошем.

Буд, набуд, як рӯбоҳ буд. Рӯбоҳи айёру маккор буд. Як pӯз ягон паррандаро дошта хурданӣ шуда, рафта истода буд, ки якбора aз пешаш паланг баромада монд. Рӯбоҳи бечора тарсиду дир-дир ларзиду роҳи гурезро пеш гирифт.
Гурехта рафта истода буд, ки ҷарии чукуре баромад. Илоҷи гузаштан набуд, чӣ кор карданашро надониста, ба болои як санги калон баромаду ба гиря cap кард.
Паланг ҳайрон шуда, пурсид:
— Эй рӯбоҳ, ба ту чӣ шуд, барои чӣ гиря мекунӣ?
— Оҳ, ман шуморо дидаму падаратон ба хотирам омаданд. Раҳматӣ, ҷояшон ҷаннат шавад, ҳамин қатар нотарсу чобуку чолок буданд, ки аз чариҳо чашм пӯшида меҷаҳиданд, аз кӯҳ мепариданд, аз дарёҳо мегузаштанд. Сад афсӯс, ки дидани корномаҳои ин хел далерон ба ман муяссар намешавад. Гиряи ман ана барои ҳамин аст.
Паланг ин гапро шунида, бо ғypyp cap бардошту дар пеши рӯбоҳ чусту чолокии худро намоиш доданӣ шуда, aз ҷарӣ ҷаҳид. Ҷаҳиду ба қаъри ҷарӣ рафта зад.
Рӯбоҳ ба таги ҷарӣ нигоҳ карда, писханд зaдa гуфт:
— Ман медонистам, ки шумо дигару падаратон дигар. Ҳар фарзанд падараш барин намешавад.

Устод Турсунзода нахустин чакидаҳои табъашро дар жанрҳои хурди лирикӣ: ғазал, рубоӣ, мураббаъ, мусамман, мусаддас, қитъа ва ғайра иншо намуда буд ва ин амали хешро то поёни рўзгораш идома дод. Мавзўи асарҳои лирикии шоир гуногун буда, паҳлуҳои мухталифи ҳаётан муҳими одамони ҷомеаро дар бар мегиранд. Дар ашъори адиб тамоми намудҳои лирика ба назар мерасанд, вале лирикаи гражданӣ, ишқӣ, пейзажӣ бештар мавқеъ доранд.
Устод Турсунзода дар шеъри «Шоиро» вазифа ва масъулияти адибонро дар ҷомеа равшан сохта, таъкид менамояд, ки пешаи шоирӣ кори саҳлу осон нест. Ба хотири офаридани сухан ранҷу азоб бояд кашид, аз оташи сўзон набояд ҳазар кард ва ҳаросид, зеро сухан ҳам мисли оташ сўзон аст. Ҳамин тавр, дар натиҷаи сўхтан-заҳмат кашидан асари бузург ба вуҷуд меояд, дар натиҷаи сўхтан пўлоду оҳан тавлид ёфта, аз гармии Офгоб зиндагии инсон нумўъ дораду баҷост:

Шоиро, аз сўхтан дорӣ хабар?
Пас, макун аз оташи сўзон ҳазар!
Сўхтан пўлоду оҳан офарад,
Аз шароре тоза гулхан офарад.
Пурҳарорат гар намешуд Офтоб,
Зиндагӣ мегашт аз сармо хароб.
Шеър ҳам бояд занад фавворае,
Аз танўри дил чу оташпорае.
Шоиро, аз сўхтан дорӣ хабар?
Пас, макун аз оташи сўзон ҳазар!

Чунон ки дидед, такрори байт дар матлаю мақтаи шеър сухани адибро нишонрас гардонида, мавқеи қаҳрамони лирикӣ, мақсаду маром ва садоқату меҳри ўро ба ин пеша басо рангину шоирона ба қалам додааст.
Устод Турсунзода дар шеъри «Ватан» бо қалби пуршўр, бо ифтихору сарбаландӣ диёри ҳамешабаҳори нозанинаш — Тоҷикистонро ситоиш менамояд. Шоир таъкид мекунад, ки зиндагиаш ройгон нагузаштааст. Ба хотири сулҳу салоҳ, ба хотири дўстию бародарӣ борҳо ба хориҷи кишвар сафар кард, аз ёру диёр дур рафт, вале ҳамеша бо ёди Ватан шабро рўз мекард. шоду масрур буд:

Баҳор омад, зи умрам боз як соли дигар бигзашт.
Тамони зиндагӣ оҳиста аз пеши назар бигзашт.
Агарчи борҳо афтодам аз ёру диёрам дур,
Ба сайёҳӣ маро карданд гарчи дўстон машҳур.
Вале ман дар ҳама ҷо, дар ҳама кунҷу канори даҳр,
Ҳамеша бо Ватан будам, ҳамеша бо Ватан масрур.

Ҳамин тавр, шеърҳои ватандўстона дар эҷодиёти шоир хеле зиёданд. ки онҳоро адиб бисёр самимӣ ва бо камоли ифтихор сурудааст.
Барои шоири бузург на танҳо Ватан, ёру диёр ва халқи бузургвораш азизанд, балки барои шоири воломақом замин, сайёраи мо аз ин ҳам қимату арзиши бештар дорад, зеро дар Замин ба дунё омада, камол ёфтааст, дар Замин шўҳратёр гардида, миллату халқ ва кишвараш болои ҳамин Замин аст. Ў аз он шод асту меболад, ки фарзандони Замин ба дигар сайёраҳо роҳ гирифтанд, вале боз бар Замин бармегарданд. Аз ин ҷо ҷону дили қаҳрамони лирикӣ бо Замин пайванд мебошад. Он шўълае, ки дар Замин дар дили ў фурўзон гашт, шоир умед дорад, ки то абад фурўзон мемонад. Ҳисси ифтихори ў аз доираи миллату Ватан берун рафта, мақоми умумибашарӣ пайдо мекунад:

Дар фазо парвоз кардам гарчи аз рўи Замин,
Чашмро аммо намекандам ман аз сўи Замин.
Бо ситора ҳамнишин бо Моҳ гаштам ҳамнафас,
Лек будам сархушу сармаст аз бўи Замин.
Бори аввал дар Замин сар шуд тапиданҳои дил,
Бо умеди зиндагӣ заҳматкашиданҳои дил.
Тўшаи роҳро ба дўши хештан бардошта,
Сабру тоқатро надониста давиданҳои дил.
Бо Замин бигзор то пайванд бошад пои ман,
Дар Замин, бигзор, ки бошад муқаррар ҷои ман.
То абад, бигзор, бошад шўълаафкан шўълабор,
Он чароғе. ки фурўзон гашт дар маъвои ман!

Оре, дар лирикаи устод Турсунзода ишқи Замин, модар, ёру диёр, маҳбуба бо ҳам пайванди ногусастанӣ дошта, якдигарро пурра ва такмил медиҳанд. Шоир дар солҳои охир як силсила шеърҳоро бо номи «Модарнома» ба табъ расонид, ки дар онҳо шоир меҳру муҳаббат ва садоқати бепоёни хешро нисбати модар иброз медорад. Нақши модар дар ашъори устод Турсунзода типӣ буда, ба ин восита бузургӣ, меҳру вафодории модар ба фарзанд ва дар баробари ин қадрдонӣ, самимияту сарфарозии фарзандон нисбати модари мушфиқу меҳрубон мушаххасан бо обуранги шоирона ба қалам дода шудааст. Дар шеъри «Модарам» қаҳрамони лирикӣ таъкид менамояд, ки ҳанўз аз тифлӣ аз модар ятим мондааст. Аз ин рў, симои модар дар ёдаш нест. Бинобар ин қаҳрамони лирикӣ ба воситаи санъати ташхис ва саволу ҷавоб аз рўди деҳ, аз кўҳу санг, аз занони солхўрда ва амсоли инҳо пурсон мешавад. Онон дар бораи модари шоир ба суолҳои ў ҷавоб мегардонанд:

Тифл мондам аз ту модар, рўи ту дар ёд нест,
Қомати ту, чашми ту, абрўи ту дар ёд нест.
Дар суроғат мезанам худро ба ҳар як кўю дар,
Чунки то имрўз, модар, кўйи ту дар ёд нест.
Рўд мегуфтам. ки: «Ў оби маро нўшида буд».
Кўҳ мегуфтам, ки: «Дар оғўши ман кўшида буд».
Ғўза мегуфтам, ки «Карбоси маро пўшида буд».
Доя мегуфтам, ки: «Бо ман шири гав дўшида буд».

Дар ин шеър устод Турсунзода бо як эҳтирому сипосгузорӣ, бо камоли мамнуният «ҳар як зани солхўрдаи деҳро барои худ модар ҳисоб мекунад», аз ҳар як шеъраш садои модарашро мешунавад:

Шеър гўям, ояд аз шеърам садои модарам,
Деҳа гўям бар сарам ояд ҳавои модарам.
Солхўрда гар зане рўзе дучор ояд ба ман,
Гўямаш, ки: «Бош. то ҳастам ба ҷои модарам!»

Мавзўи модар дар шеърҳои «Дасти модар», «Дили модар», «Зан агар оташ намешуд хом мемондем мо» идома ёфта, бо тарзу усули хос ва бо камоли маҳорат бузургии модар ситоиш ёфтааст. Қахрамони лирикӣ ба хотири рўҳи поки модар дили бузургашро қадамгоҳи модарони сайёра менамояд. Ў саъю кўшиш дорад, ки ба хотири модарон, ёру диёр ҳар коре, ки аз дасташ ояд, сомон хоҳад дод, қарзи фарзандиро иҷро хоҳад кард:

Модарам, дар ёди ту гашту гузоре мекунам,
Баҳри меҳри ту дили худро мазоре мекунам.
Хизмати шоиста бар ёру диёре мекунам,
Назми худро бар сари қабрат шиоре мекунам.

Шоистаи гуфтан аст, ки шеърҳои ин силсила барои ҳар як хонанда, барои ҳар як фарзанди солеҳ, баору номус панди судманданд. Устод Турсунзода ба ин восита таъкид менамояд, ки ҳар як ҷавон ва ҳар як фарди ҷомеа ҳурмату эҳтироми модарро бояд ба ҷо орад, қадрдонӣ намояд.
Мирзо Турсунзода дар бисёр шеърҳои лирикиаш ишқи поки инсониро сурудааст. Зеро агар бо суханони худи шоир гўем:

Шоири беишқ мурғи бепар аст,
Беҳарорат моҳу беҷон пайкар аст.
Шоиронро ишқ Ҳотам мекунад,
Сарбаланди ҷумла олам мекунад.

Бояд таъкид намуд, ки лирикаи ишқии адиб бо забони сода, бо фасоҳату балоғати шоирона эҷод шуда, дар онҳо зебоии табии ёр, ҳусну ҷамоли ў пеши назар ҷилва менамояд. Баъдан онҳо оҳанги хуш ва ҷозиберо доро мебошанд. Аз ин хотир бештари онҳо ҳамчун суруд дар байни мардум машҳуранд. Мисоли барҷастаи ин «Нишона дорад», «Ҳамсоя бошам», «Ҳусн», «Бо духтаре вохўрдам» шуда метавонанд. Имрўз хам сурудҳои дилкаш ва рўҳпарвари устодро ҳофизони номии чумҳурй месароянд. Аз охангу савти дилкаш ва маънию мазмунҳои олии сурудаҳои устод Турсунзода мардуми шоирдўсту шеърпарвари точик як чаҳон ҳаловат мебаранд.
Устод Турсунзода табиати зебои Точикистони азизашро дўст медошт ва ҳамеша ҳусну таровати нотакрори онро васф менамуд. Тараннуми зебоиҳои диёрро чи дар достонҳои хурду бузурги устод ва чи дар лирикаи пейзажии устод ба хубӣ дида метавонем. Бахусус, оғози достони «Чароғи абадӣ»-и ў, ки як шаби баҳорро тараннум намудааст, бисёр табий ва хушобуранг баромадааст.
Устод ба Душанбею рўди Душанбе сахт дилбастагӣ дошт. Аз ин рў, Дар бисёр шеърҳояш бо як ҳиссиёти баланд пойтахти кишвар ва рўди пуртуғёни онро васфу ситоиш намудааст. Дар ин бора худи устод Турсунзода гуфтание дорад, ки ёд кардани он бамаврид аст: «Аммо, медонед, баъзан худам ҳайрон мешавам, ки чаро ҳар як силсиларо аз рўди Душанбе сар мекарда бошам? Тоҷикистон дарёҳои бисёре дорад, вале ҳеҷ яки онҳоро мисли рўди Душанбе дўст намедорам, ки сабаб чӣ бошад? Шояд сабаб ҳамин бошад, ки вай баъзан аввалин шуда шеъри навамро мешунавад. Шояд барои ҳамин дўст дорам, ки вай рўди пойтахти ман аст. Ба ҳар ҳол оби Душанбе ба фикрам хеле хос аст. Вале ин шеър пейзаж не, муроҷиат ба дарё, ба фикри ман, ин воситаест, ки шоир муносибати худро ба олам, ба ҳаёт, ба адабиёт зоҳир менамояд».
Воқеан, сухани адиб дуруст аст. Сухани шоир маънои амиқу васеъ дорад. Ҳамвора бо сад ишваю ноз аз санг болои санг парида, аз тангноҳои пурпечутоб дарёи Варзоб ба пойтахти тоҷикон, ба Душанбеи нозанин рў меорад. Қаҳрамони лирикӣ аз оби Душанбе нўши ҷон карда шоду масрур аст:

Аз кўҳи баланд аст равон оби Душанбе.
Тар карда лаби ташналабон оби Душанбе.
Ҳарчанд, ки ҷорист ба сад асру замонҳо,
Бо ёди Ватан монда ҷавон оби Душанбе.
То дашти калон сар сари санг аст равона,
Аз мағзи дара «маҳмили» танг аст равона.
Ҳар қатраи худ то ба ҳама халқ расонад,
Бо монеаҳо толиби ҷанг аст, равона.

Пас шоир бо камоли ифтихор изҳор менамояд, ки дар соҳили он манзил ва боғи пуршукўҳе бунёд кардааст ва аз оби Душанбе мардуми пойтахташ нўши ҷон мекунанд ва як ҷаҳон ҳузуру ҳаловат мебаранд:

Дар соҳили он манзили ман ҷой гирифтаст,
Як боғу чаманзор саропой гирифтаст.
Бо оби Душанбе шуда ҳамсояи наздик,
Ҷой аз ҷигари мамлакати бой гирифтаст.

Ин мавзўъ дар шеърҳои «Рўди ман», «Рўди кўҳӣ» боз бо рангу таровати тоза ва хеле ҷолиб ба қалам дода шудааст. Адиб ба воситаи саволҳои риторикона инкишофу пешрафти пойтахт, ободию тағйиротҳои куллии кишварро ёдрас шуда, пасон таъкид менамояд, ки аммо ту тағйир наёфтӣ, ҳамон зайл шўху мастона, мисли шутури маст ҷавлон мезанӣ. Аз он хушам, ки дар канорат бо нигоре нишаста аз кору бори зиндагӣ андак фориғ бошам, даме аз насими рўҳбахшат нафаси осуда гирам:

Рўди ман. олам дигар шуд, ту ҳамон астӣ, ҳамон!
Сарзаминат пурсамар шуд, ту ҳамон астӣ, ҳамон!
Даври ман даври ҳунар шуд, ту ҳамон астӣ, ҳамон!
Дидаю дил пуршарар шуд, ту ҳамон астӣ, ҳамон!
Медавӣ дар кўҳсору сар ба сангон мезанӣ,
Уштури мастӣ магар ҳар сўй ҷавлон мезанӣ?
Даст бар сар, мўхарошон, рўхарошон мезанӣ?
Қатраҳои сардро бар кўҳсорон мезанӣ.
Дар канорат то саҳаргоҳ ҷой кас гирад, хуш аст,
Бо нигоре домани ишқу ҳавас гирад, хуш аст.
Ҷои сабза давра дар болои хас гирад, хуш аст,
Фориғ аз кори ҷаҳон як дам нафас гирад. хуш аст.

Устод Турсунзода бештари ашъори дилангез ва асарҳои ҷовидонаашро дар фасли баҳор эҷод кардааст. Дар ин амал ҷои баҳс ҳам нест, зеро зебоӣ. шукўҳу шаҳомати табиат дар фасли баҳор назаррас гашта, ҳама чизро аз хоб бедор мекунад. Инсонро ҳам. Бешубҳа, баҳор ба шоир илҳоми тоза ва шавқи беандоза мебахшад:

Дирўз баъди борон тирукамон баромад,
Байроқи навбаҳорон партавфишон баромад.
Аз қатраҳои борон дар Офтоби тобон,
Рухсора тар намуда, абрўкамон баромад.
Бо рангҳои дилкаш, бо чеҳраи мунаққаш,
Ҳусни Замин дамида. фавворасон баромад.
Аз кўҳ то ба кўҳе, аз дашт то ба даште,
Товуси хушхироми Ҳиндустон баромад.
Мурғи қафасшикаста, аз банди зулм раста,
Чун рамзи дўстии халқи ҷаҳон баромад.
Кардам гумон, ки аз дил савти ҳазор манзил.
Чун мавҷҳои соҳил дар як замон баромад.

Шеъри боло дар шакли анъанавии ғазал суруда шуда аз шаш байт иборат аст. Матлаъ ва мақтаъ дорад. Мувофиқи анъана дар мактаъ мебоист номи адиб зикр мешуд, вале устод аз он сарфи назар кардааст. Дар асрҳои пешин ҳам бисёр ғазалҳо бе ёд шудани тахаллус офарида шудаанд. Дигар ғазали мазкур тавсифӣ буда, танҳо як лаҳзаи нотакрори табиат пас аз боридани борон пайдо шудани Камони Рустам бисёр ҷолиб тавсиф ёфтааст. Шоир Тирукамонро ба байроқи навбаҳорон, ба ёри абрўкамон, товуси Ҳиндустон шабеҳ намудааст, ки ин ташбеҳот басо ҷолиб ва табиӣ баромадаанд. Воқеан, болу пари товус ҳам рангоранг буда, бисёр зебою мунаққаш аст. Аз ин ҷо Камони Рустам ҳам ҳамин хел пурҷило ва рангорангу мунаққаш мебошад.
Маҳорати шоир дар ин ғазал боз дар он аст, ки баромади Тирукамонро ҳамчун рамзи дўстии халқҳои ҷаҳон ба қалам додааст. Гўё Тирукамон аз зулми золимон (зимистон) раста, қафаси тангро шикаста, ҳамчун нишони навбаҳорон-рамзи дўстии халқҳои ҷаҳон баромад. Оре, дўстии қавмҳо, халқҳо, миллатҳо, ирқу нажодхо аз ҳама чиз волотар буда, сабаби пешрафти ҷомеаи инсонӣ, пойдории сулҳу салоҳ, хушбахтию саодатмандии мардуми сайёра аст. Ба ин маъно Камони Рустам ҳам муждаест аз дўстӣ, рафоқат ва тинҷию амонӣ.